Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Ψ.Ν.Κ.
Η πρώτη κίνηση για την περίθαλψη των ψυχοπαθών άρχισε στην Κέρκυρα το έτος 1836 υπό την αρμοστία του Χόβαρτ Ντούγκλας, όταν οι Ιόνιοι Νήσοι βρίσκονταν υπό Αγγλική Κατοχή. Για να καλυφθούν τα έξοδα της πρώτης εγκατάστασης συγκεντρώθηκε με έρανο το ποσό των 600 λιρών. Όμως μόλις το 1838 και συγκεκριμένα την 4η Ιουλίου άρχισε η λειτουργία του, δημοσιευθέντος του πρώτου “Κανονισμού Ασύλου Φρενοβλαβών” στην εφημερίδα του Ηνωμένου Κράτους των Ιονίων Νήσων την 2-7-1838. Το Ίδρυμα στεγάστηκε σε κτίριο το οποίο ανήκε στο συγκρότημα των στρατώνων και των οχυρώσεων του προαστίου Αγίου Ρόκκου και χρησιμοποιούνταν ως στρατώνας Μηχανικού. Η Διεύθυνση του Ψυχιατρείου αρχικώς ανετέθη στο γιατρό της Αγγλικής Φρουράς Κέρκυρας. Επειδή ο αριθμός των τροφίμων μεγάλωνε η Διεύθυνση προέβη στην ενοικίαση νέων κτιρίων στα προάστια Γαρίτσας και Μαντουκιού. Υπό τη μορφή αυτή λειτούργησε μέχρι την ένωση της Επτανήσου με την Ελλάδα, δηλαδή μέχρι το έτος 1864, οπότε περιήλθε στο Ελληνικό Δημόσιο το οποίο ανέλαβε εξ ολοκλήρου τα έξοδα συντηρήσεως και λειτουργίας αυτού.
ANEΓΕΡΣΗ ΝΕΩΝ ΚΤΙΡΙΩΝ 1880-1904
Το έτος 1880 λόγω της αλματώδους αυξήσεως του αριθμού των ψυχοπαθών, κατεβλήθη από τον τότε Διευθυντή ιατρό Χρήστο Τσιριγώτη, προσπάθεια επεκτάσεως για την ανέγερση νέων κτιρίων, η οποία ολοκληρώθηκε μόλις το έτος 1904.
“ΔΗΜΟΣΙΟ ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ” ΤΟ 1939
Το έτος 1880 λόγω της αλματώδους αυξήσεως του αριθμού των ψυχοπαθών, κατεβλήθη από τον τότε Διευθυντή ιατρό Χρήστο Τσιριγώτη, προσπάθεια επεκτάσεως για την ανέγερση νέων κτιρίων, η οποία ολοκληρώθηκε μόλις το έτος 1904. Με βασιλικό διάταγμα στις 11-1-1939 (ΦΕΚ 22/Α/1939) ορίσθηκε το καταστατικό του Οργανισμού του Δημόσιου Ψυχιατρείου Κερκύρας με μία Ψυχιατρική Κλινική μέχρι 650 κλίνες, καθώς και προβλεπόμενο Ακτινολογικό και Μικροβιολογικό εργαστήριο.
“ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΟ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟ ΚΕΡΚΥΡΑΣ” ΤΟ 1956
Το 1956 αναμορφώθηκε ο οργανισμός και μετονομάσθηκε σε “Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κέρκυρας” με την ταυτόχρονη σύσταση δύο Ψυχιατρικών Κλινικών, ενώ το 1961 συνεστήθη και Παθολογική Κλινική. Τον Απρίλιο του 1959 ξεκίνησε η λειτουργία του Ακτινολογικού εργαστηρίου και το 1960 του Μικροβιολογικού, τα οποία λειτουργούσαν μέχρι το τέλος της προηγούμενης δεκαετίας.
ΔΕΚΑΕΤΙΑ 1980: ΝΕΕΣ ΚΑΤΕΥΘΥΝΣΕΙΣ
Ο Ευρωπαϊκός κανονισμός 815 του 1984 έδωσε το έναυσμα για ριζικές αλλαγές στην κατεύθυνση της υπέρβασης του ασύλου. Με τον Κανονισμό αυτό αποφασίστηκε ότι πρέπει να εξασφαλιστεί οικονομική ενίσχυση στην Ελληνική Δημοκρατία για την ανέγερση, τη διαρρύθμιση και τον εξοπλισμό κέντρων επαγγελματικής κατάρτισης αφενός, και αφετέρου κέντρων αποκατάστασης των ατόμων που πάσχουν από ψυχικές και διανοητικές ασθένειες και αναπηρίες, με σκοπό την επαγγελματική τους αποκατάσταση. Με πόρους από τον Κανονισμό 815/84 δημιουργήθηκε Νοσοκομείο Ημέρας, Μονάδα Βραχείας Νοσηλείας και Κέντρο Επαγγελματικής Εκπαίδευσης (ΚΕΠΕ). Το 1986 το Ψυχιατρείο εντάχθηκε στο Ε.Σ.Υ και αναδιαμορφώθηκε ο οργανισμός με αποτέλεσμα τον ακριβή καθορισμό των πεδίων δράσης του. Έτσι σύμφωνα με τις διατάξεις της Α3β/οικ. 19192/26.11.86 (ΦΕΚ 816 Β/86) το Ψυχιατρείο διαιρέθηκε σε τρεις Ψυχιατρικές Κλινικές με συνολική δύναμη 360 κλινών και συστάθηκε οδοντιατρικό τμήμα.
Η ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΜΕΤΑΡΥΘΜΙΣΗ
Τη δεκαετία του 90 τα δεδομένα μέσα στο ΨΝΚ άλλαζαν διαρκώς. Η Ψυχιατρική Μεταρρύθμιση επέτασσε την αποασυλοποιήση όλων των χρόνιων ασθενών σε διάφορες δομές μέσα στην κοινωνία, μέσα στην κοινότητα, δίπλα στα σπίτια μας. Το 1999 ξεκίνησε το πρόγραμμα “ΨΥΧΑΡΓΩΣ”, στο πλαίσιο του οποίου στην A’ φάση δημιουργήθηκαν και λειτούργησαν υπό την επίβλεψη του Ψυχιατρείου δύο ξενώνες στην Κέρκυρα για 24 ασθενείς, δύο εργαστήρια κατάρτισης για 45 ψυχικά ασθενείς και Κ.Ε.Κ. Ψυχικής Υγείας. To 2006 μετά από μία μακροχρόνια διαδικασία μετασχηματισμού και σε πλήρη εφαρμογή του Ψυχαργώς, το Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Κέρκυρας πέρασε στην ιστορία δίνοντας τη θέση του στο “Κοινοτικό Δίκτυο Υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας Κέρκυρας”. Ως αποτέλεσμα της μακροχρόνιας διαδικασίας της Ψυχιατρικής Μεταρρύθμισης κατέστη εφικτό αυτό που σε κάποιους φάνταζε ιδεατό, μακρινό και ακατόρθωτο: ‘Η οριστική κατάργηση του Ασύλου’. Ο μεγάλος στόχος της οριστικής παύσης λειτουργίας του Ασύλου επιτεύχθηκε στις 10 Οκτωβρίου 2006, ημέρα που εορτάζεται ως Παγκόσμια Ημέρα για την Ψυχική Υγεία.
ΤΟ ΑΣΥΛΟ
Στην Ευρώπη του 19ου αιώνα η ψυχική νόσος θεωρήθηκε ως αντικείμενο επιστημονικής έρευνας: η ψυχιατρική εξελίχθηκε ως ιατρική επιστήμη και οι ψυχικά διαταραγμένοι εθεωρούντο ότι ανήκουν στη δικαιοδοσία του γιατρού. Αλλά όμως οι άνθρωποι με αυτές τις διαταραχές όπως και άλλοι με διάφορες άλλες ασθένειες και ανεπιθύμητη κοινωνική συμπεριφορά, απομονώνονταν από την κοινωνία σε μεγάλα ιδρύματα εγκλεισμού, τα κρατικά φρενοκομεία τα λεγόμενα αργότερα ψυχιατρεία.
Ο όρος άσυλο υπονοεί την προστασία των ασθενών με τον εγκλεισμό τους στο Ψυχιατρείο, επειδή η ψυχική διαταραχή τους καθιστούσε βαθμιαία ανίκανους να φροντίσουν τον εαυτό τους. Ταυτόχρονα όμως γινόταν και η απομάκρυνση τους από το κοινωνικό σύνολο. Λόγω των προκαταλήψεων που υπήρχαν για την ψυχική διαταραχή και του κοινωνικού στιγματισμού των ασθενών, ο ασθενής ήταν ανεπιθύμητος για το «υγιές» κοινωνικό σύνολο.
Το στερεότυπο του ανεύθυνου, επικίνδυνου και ανίατου ψυχασθενή κυριαρχούσε και η ψυχιατρική περίθαλψη χαρακτηριζόταν από περιοριστικά μέτρα ασφαλείας. Η λεγόμενη θεραπεία ήταν στην ουσία μόνο φροντίδα και κάλυψη στοιχειωδών αναγκών διαβίωσης των ασθενών. Ο πληθυσμός των Ψυχιατρείων διαρκώς αυξανόταν, επειδή οι πιθανότητες επανόδου των ασθενών στο κοινωνικό τους περιβάλλον ήταν πολύ μικρές.
Τα Ψυχιατρεία συνεχίζουν να απορροφούν τις συνέπειες του κοινωνικού αποκλεισμού, ανακυκλώνοντας και διευρύνοντας διαρκώς τον πληθυσμό τους και παράγοντας χρονιότητα.
Τα μειονεκτήματα των ασύλων αποδεικνύονται από την κατ’επανάληψη κακομεταχείριση των ασθενών, την γεωγραφική απομόνωση των ιδρυμάτων, αλλά και την απομόνωση του προσωπικού από επιστημονική άποψη, την κακή διαχείριση των οικονομικών πόρων τους, την έλλειψη εκπαίδευσης και επίβλεψης του προσωπικού και τους ανεπαρκείς ελέγχους ποιότητας.
Επίσης η λειτουργία του ασυλικού μοντέλου διαστέλλει τον χώρο της επαγγελματικής ευθύνης (ψυχολογικοποίηση της καθημερινότητας), αδιαφορεί για την ανικανότητα και την αναπηρία λόγω ψυχικής νόσου, απαξιώνει τους επαγγελματίες Ψυχικής Υγείας και δημιουργεί εν τέλει το «ίζημα», την χρονιότητα, την ασυλική αθλιότητα πού όλα μαζί συντηρούν το χάος.